ابراهیم متقی

انتخابات آمریکا خود یک متغیر بسیار مهم در تعیین سرنوشت مذاکرات هسته‌ای به شمار می‌رود و با توجه به ابهامات زیاد درباره حضور دوباره جو بایدن در کاخ سفید و سرنوشت انتخابات به نظر می‌رسد که ریسک پذیری در حوزه هسته‌ای کاهش پیدا خواهد کرد و گشایش مهمی در این حوزه تا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رخ نخواهد داد.

رییس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: در حوادث سال ۱۴۰۱، هشت دانشجو در دانشکده ما، دستگیر شدند پیگیری کردم ۷ دانشجو مربوط به سهمیه ایثارگران بودند. پدر‌های آن‌ها جانباز و شیمیایی و سپاهی بودند.

بازار اقتصادی بیش از فضای رسانه‌ای و سیاسی نسبت به توافق انجام‌شده بین ایران و عربستان واکنش نشان داد. در ایران بسیاری از موضوعات اجتماعی، راهبردی و ژئوپلیتیک ماهیت اقتصادی پیدا کرده است.

رهبران سیاسی اروپا در سال2022 با نشانه‌هایی از کنش تردیدآمیز در ارتباط با ایران و برجام رفتار کرده‌‌اند. موضوع برجام به گونه تدریجی تابعی از رقابت‌های ساختاری سیاست بین‌الملل شد. جدال سیاسی و ژئوپلیتیک کشورهای اروپایی و روسیه، بحران‌های منطقه‌ای را گسترش داده است. در فرآیند بحران امنیتی جدید امکان مدیریت چالش‌های اقتصادی و امنیتی ایران در چارچوب برجام، با نشانه‌های جدیدی از ابهام ساختاری در نظام بین‌الملل مواجه شده است.

 نگاه سطحی به سیاست بین‌الملل، از سوی هر گروهی که شکل گیرد، مخاطره‌ساز خواهد بود. این واقعیت درسی آموزنده برای کارشناسان وزارت امور خارجه یا سایر تحلیلگران است. تحلیلگران موضوعات منطقه‌ای و گروه‌های اپوزیسیون نیازمند درک و شناخت واقعیت‌های امنیت منطقه‌ای خواهند بود.

واقعیت‌های سیاست و الگوی رفتاری ایالات متحده در برابر ایران نشان می‌دهد منطق کنش رفتاری آمریکا به میزان قابل‌توجهی در مقایسه با سال گذشته تغییر پیدا کرده است. ایالات متحده همکاری با ایران برای نیل به توافق نسبتا پایدار و در ارتباط با موضوع هسته‌ای را تغییر داده و به میزان قابل توجهی با سیاست‌های اسرائیل و عربستان همگونی و هماهنگی پیدا کرده است.

اعاده برجام بدون شکل‌‌گیری قالب‌‌های مبتنی بر بازدارندگی، انعطاف‌‌پذیری، همکاری‌‌های چندجانبه و مقابله با سیاست‌های افراطی بازیگران گریز از مرکز امکان‌پذیر نخواهد شد.

عضویت ایران در شانگهای و در چارچوب اجلاسیه دوشنبه بیانگر این واقعیت است که انگاره جهانی درباره نقش منطقه‌ای و راهبردی ایران در حال تغییر است.

صادق زیباکلام گفت: ۴ ماه تا انتخابات سال ۱۴۰۰ زمان داریم و ۴ ماه دیگر آقای روحانی همچنان رئیس‌جمهور خواهد بود. در این مدت مطمئن هستم که در رابطه با برجام و تحریم‌ها اتفاق خاصی نمی‌افتد. خرداد ماه که انتخابات برگزار شود یک فرد اصولگرای تندرو رئیس‌جمهور ایران می‌شود و لذا اگر اتفاقی درباره برجام بیفتد بعد از انتخابات ۱۴۰۰ خواهد بود.

آمریکا به این نتیجه رسیده است که ایران به لحاظ ساختاری از انگیزه لازم برای افزایش قدرت برخوردار است. بنابر این باید یک تزلزل‌هایی در شکل بندی ساختاری ایران ایجاد کند. نگاه آمریکایی‌ها امروز فقط در جهت کاهش قدرت ایران نیست. متزلزل کردن قابلیت ساختاری برای اداره امور است. وضعیتی که در بسیاری کشور‌ها منجر به فضای failed state(دولت درمانده) شده است. نگاهی که آمریکایی‌ها دارند این است که ایران Rogue state(دولت یاغی) است و باید با آن مقابله کرد. مقابله زمانی معنا پیدا می‌کند که کشور تبدیل به failed state شود.

فضای کنش ارتباطی آمریکا در برخورد با ایران مبتنی بر معادله فشار حداکثری است. الگویی که با نشانه‌های دیپلماسی اجبار پیوند یافته است. برای مقابله با چنین شرایطی لازم است تا ایران درک دقیق، راهبردی و رآلیستی از الگوی کنش آمریکا داشته باشد. واقعیت‌های سیاست آمریکا و تیم سیاست خارجی دونالد ترامپ مبتنی بر تداوم فشار‌های سیاسی، بهره‌گیری از سازوکار‌های نمایش قدرت و حداکثرسازی تحلیل اقتصادی است. هدف ایالات متحده آن است که ایران را از طریق فشار‌های اقتصادی در وضعیت تسلیم، مماشات و سازش قرار دهد. چنین رویکردی با ضرورت‌های دیپلماسی سازنده مورد نظر ایران مغایرت خواهد داشت. در نگرش آمریکایی‌ها هرگونه انعطاف ایران به مفهوم پذیرش ضعف، تهدید و مخاطره محسوب می‌شود؛ بنابراین لازم است تا ایران نسبت به واقعیت‌های راهبردی سیاست آمریکا در برخورد با خود وقوف داشته باشد. آگاهی از سیاست‌های راهبردی آمریکا نیازمند درک تاریخی از معادله سیاست قدرت است؛ بنابراین هرگونه مماشات، انگیزه‌های آمریکا در برخورد با تداوم سیاست فشار علیه ایران را افزایش خواهد داد. بخشی از سیاست راهبردی ایران مبتنی بر آمادگی در برابر تهدیدات نظامی خواهد بود. آرایش راهبردی ایران به‌گونه‌ای است که می‌تواند اراده کنش متقابل را افزایش دهد. آرایش نظامی و راهبردی به مفهوم نادیده گرفتن دیپلماسی تلقی نمی‌شود. ایران نیازمند سازوکار‌هایی است که اولا مبتنی بر مدیریت بحران باشد، ثانیا معطوف به تلاش برای کنترل تهدیدات از طریق اتخاذ سیاست قدرت حاصل شود. روند موجود در سیاست امنیتی آمریکا به گونه‌ای است که هرگونه انعطاف‌پذیری را با تهدیدات و فشار سیاسی بیشتر پیوند خواهد داد.

میزگردی با حضور ابراهیم متقی و مهدی ذاکریان درباره محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجی و حواشی اخیرش برگزار شد. این میزگرد را این جا مشاهده کنید.

پیروزی ترامپ را می‌توان پایانی بر رهیافت نئولیبرالی در سیاست خارجی آمریکا در دوران جان‌كری دانست. جان‌كری تلاش داشت تا از سازوكارهای نئولیبرالی برای حداكثرسازی منافع ملی ایالات‌متحده استفاده كند. رویكرد سیاست خارجی آمریکا در دوران جان‌كری براساس رهیافت‌ها و اندیشه‌های افرادی همانند ریچارد هاس و جوزف نای شكل گرفته بود.

دکتر ابراهیم متقی ، استاد دانشگاه تهران معتقد است: نگاه آمریکایی ها مبتنی بر چارچوب و مدل "سوسیس برشته" است. حل موضوعات با کشورها و در یک فرایند طولانی؛ زیرا عجله ای در کار نیست. هدف چیست؟ هدف کاهش قدرت طرف مقابل است.

دکتر ابراهیم متقی در یادداشتی در هفته‌نامه مثلث به تاثیر مقاله روزنامه نیویورک تایمز درباره ایران در انتخابات ریاست جمهوری امریکا پرداخته است. مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه تهران در این یادداشت نوشته است: