تاریخ عرفان در تهران

مکتب حکمت و عرفان اسلامی نوشته محمود شیخ، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، سال گذشته به همت سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و در ۳۶۴ صفحه منتشر شده است.

به گزرش ایکنا، کتاب مکتب حکمی تهران و عرفان اسلامی در پس توضیح تاریخ عرفان شیعه در مکتب تهران بوده و تلاش می‌کند تا خلا پژوهش در این زمینه را کاهش دهد.

ساختار کتاب

این کتاب پس از پیشگفتار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی شامل یک مقدمه، درآمد ، سه فصل، یافته‌های پژوهش، کتابنامه، فهرست آیات، فهرست روایات و فهرست اشعار است.

نویسنده بخش‌های فرعی‌تر از فصل را به صورت شماره‌گذاری‌ پیوسته از هم متمایز گرده است. مقدمه این کتاب حاوی مطالبی در اهمیت و ضرورت موضوع و تبیین آن، پیشینه تحقیق، هدف تحقیق و کاربرد آن، روش تحقیق، سوالات پژوهش پژوهش، فرضیه یا فرضیه‌های تحقیق، نوآوری تحقیق و ساختار تحقیق است.

نگارنده در درآمد این کتاب به موضوعاتی چون حوزه تهران و پیوند حکمت و عرفان در فرهنگ اسلامی پرداخته و سپس در فصل اول ذیل عنوان حوزه تهران و معنویت، توضیحاتی در خصوص اخلاقیون نجف در حوزه تهران و حکمای معنوی حوزه تهران و سایر شخصیت‌های معنوی این حوزه ارائه داده است.

نگارنده در بخش دوم با عنوان ابعاد عرفانی مکتب حکمی تهران تلاش کرده است زمینه‌های تاریخی شکل‌گیری مکتب تهران را بیان داشته و به مباحثی چون تاریخچه‌ مکتب تهران با تاکید بر ابعاد عرفانی، مکتب تهران و میراث روایی شیعه، مکتب تهران و شعر عرفانی فارسی، مکتب تهران و تصوف و رویکردهای سیاسی اجتماعی در مکتب تهران پرداخته است. فصل سوم این کتاب نیز ذیل آرای حکما تهران در عرفان اسلامی، به آرای حکمای تهران در عرفان نظری و نظرات ایشان در عرفان علمی پرداخته است.

کتاب در پی چیست

نگارنده در بخش از مقدمه خویش هدف نهایی این کتاب را «تدوین تاریخ عرفان شیعه» بیان می‌کند. از نظر او تاریخ عرفان شیعه از صفویه با شکل‌گیری مکاتبی چون اصفهان، نجف، تهران، نعمت‌اللهیه و ... پیش آمده است. از نظر نگارنده ضرورت چنین پژوهشی «اولا نبود یک گزارش توصیفی و پردازش تحلیلی از عرفان در مکتب حکمی تهران، ثانیا نبود یک تحقیق نظام‌مند تاریخی در خصوص مکتب حکمی عرفانی تهران و ثالثا نبود پژوهش برای نشان دادن نقش مکتب تهران در گسترش عرفانی شیعی است.

در پشت جلد این کتاب می‌خوانیم: حوزه تهران یکی از برجسته‌ترین مراکز علمی شیعه در دوران معاصر و اصلی‌ترین مرکز مباحث حکمی در دوره قاجار و پس از آن است. حوزه تهران حکمای بزرگی چون مرحوم سیدرضی لاریجانی، میرزا هاشم اشکوری، میرزای جلوه، آقا علی مدرس زنوزی، میزاحسن کرمانشاهی، سیدمحمدکاظم عصار، میرزا احمد آشتیانی، آیت‌الله شاه‌‌آبادی، را به خود دیده است. که در کنار حکمت اسلامی به مباحث عرفانی نیز توجه داشته‌اند و مباحث کتاب حاضر، به برارسی ابعاد معنوی حوزه تهران و این دسته از حکما که با عنوان مکتب حکمی تهران شهره‌اند، می‌پردازد. در این اثر رجال معنوی حوزه تهران در قرون اخیر معرفی شده‌اند؛ زمینه‌های شکل‌گیری، تاریخچه و ابعاد عرفانی مکتب تهران و پس از آن آرای بزرگان این مکتب در عرفان نظری و عملی بررسی شده است.