دستگیری فاطمی و وعده روزولت

وقایع مربوط به نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران که از ترور نخست‌وزیر حاج‌علی رزم‌آرا تا روی کار آمدن دولت دکتر ‏محمد مصدق و نهایتا کودتای ٢٨ مرداد را شامل می‌شود، واجد چنان بار دراماتیکی هستند که از هر گوشه و نقطه‌اش می‌توان ‏یک رمان، نمایشنامه، فیلمنامه یا نهایتاً قطعه‌ای شعر بیرون کشید.

به گزارش شهروند، از میان همه نام‌های موثر در تاریخ نهضت ملی شدن ‏صنعت نفت که برخی‌شان در قامت خادم و برخی دیگر نیز در ردای خائن به منافع ملک و ملت نام خود را در حاشیه این ‏نهضت ملی به ثبت رساندند، یک نفر سرنوشتی متفاوت از بقیه یافت و به تنها کسی بدل شد که پس از کودتای ٢٨ مرداد ‏حکم اعدامش به‌طور مستقیم از دربار صادر شد. ‏

نخستین مشوق ملی کردن صنعت نفت
‏٦٥‌سال پیش در چنین روزی، برابر ٦ اسفند ١٣٣٢ خورشیدی، دکتر حسین فاطمی، وزیرامور خارجه دولت دکتر محمد ‏مصدق که پس از کودتای ٢٨ مرداد در خفا می‌زیست، دستگیر شد. دکتر فاطمی را شاید بتوان وفادارترین یار رهبر نهضت ‏ملی شدن صنعت نفت ایران یعنی دکتر مصدق دانست، چه آن‌که مصدق نیز با صحه گذاشتن بر این تصور، قدمی ‏فراتر گذاشته و دکتر فاطمی را پیشنهاد دهنده ملی شدن صنعت نفت ایران معرفی کرد.

حسین فاطمی که سبقه روزنامه‌نگاری ‏پررنگی داشت یک‌سال پیش از آغاز نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران روزنامه «باختر امروز» را بنیان گذاشت و این ‏جریده در دوران نهضت نقش مهمی در اطلاع رسانی، بسیج افکار عمومی و بازتاب دادن افکار باطنی زمامداران حکومت ‏در داخل و خارج کشور ایفا کرد. او از ٢٠ سالگی کار در نشریاتی، چون «ستاره»، «مرد امروز» و «باختر» را آغاز کرد و ‏به عنوان روزنامه‌نگاری که قلمی تند دارد شناخته می‌شد. جالب آن‌که اصرار دربار بر اعدام او نه به خاطر مصدقی بودنش ‏که به دلیل همین قلم آتشینش در روزنامه باختر امروز بود. ‏

آتش نفرت بر دامن وزیر وطن‌پرست
در غروب غم انگیز ٢٨ مرداد ١٣٣٢ که دولت ملی دکتر مصدق دیگر وجود خارجی نداشت و اکثر یاران وطن‌پرست او در ‏بازداشت و حصر به سر می‌بردند، برخی نزدیکان دربار ضمن تماس مکرر با تیمسار فضل‌الله زاهدی، پیگیر وضع ‏وزیرخارجه فراری یعنی حسین فاطمی بودند. اما مرغ از قفس پریده بود و تمام ارکان نظامی و انتظامی کشور با توجه به ‏حساسیت شخص شاه، تمام توان خود را برای یافتن فاطمی به کار بستند.

حتی در خاطرات کرمیت روزولت عامل آمریکایی ‏کوتای ٢٨ مرداد نیز به حساسیت شاه نسبت به وزیرخارجه دکتر مصدق اشاره شده است، آن‌جا که شاه از مجازات زندان ‏برای نخست‌وزیر سابق و برخی یارانش خبر داده، اما به فاطمی که می‌رسد احوالش متغیر شده و چنین می‌گوید: «او هنوز ‏دستگیر نشده، ولی به‌زودی او را پیدا می‌کنند. فاطمی، بیش ازهمه ناسزاگویی کرد... او، پس از دستگیری، اعدام خواهد شد.» ‏وعده شومی که در سحرگاه ١٩ آبان ١٣٣٣ عملی شد و دکتر حسن فاطمی با تنی رنجور و بیمار مقابل جوخه آتش قرار ‏گرفت. ‏