آتش به جان جنگل‌های ارسباران افتاد

پهنه جنگلی ارسباران در آذربایجان‌شرقی این روزها در حالی بار دیگر پنجه در پنجه آتش افکنده که مسوولان ارشد استان پس از آتش‌سوزی پارسال، بارها برای چاره‌اندیشی جهت تکرار فاجعه تشکیل جلسه داده و بر لزوم ایجاد امکانات سخت‌افزاری لازم، فرهنگ‌سازی در بین مردم و برخورد جدی با عاملان بروز آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌ها تاکید کردند.

به گزارش ایرنا، آتش سوزی در جنگل های ارسباران به عنوان بزرگ ترین پهنه جنگلی آذربایجان شرقی با ۱۶۴ هزار هکتار وسعت و غنای منحصربفرد گونه های گیاهی و جانوری از ۲ روز قبل آغاز شد؛ متاسفانه علت وقوع آتش سوزی در این عرصه جنگلی که اتفاقاً در سال های اخیر نامزد ثبت در یونسکو نیز بوده است، باز هم همانند سال گذشته خطای انسانی بوده است.

و باز گوشه تلخ حکایت اینجاست که همانند سال گذشته، این بار نیز آتش بخش جنگلی در شهرستان خداآفرین و بخش «قره تیکانلو»ی این شهرستان را اسیر خود کرده است؛ اتفاقی که هر چند در رسانه ها در حد چند سطر خبر و حداکثر یکی دو فقره گزارش خبری و تصویری منعکس می شود، اما برای مردم منطقه و به ویژه نهادهای مسوول، هزینه های مالی و زمانی فراوانی دارد.

در تبیین دشواری های وقوع آتش سوزی در جنگل های ارسباران، ذکر همین نکته کافی است که حدود ۱۵۰ نفر از نیروهای منابع طبیعی، آتش نشانی، هلال احمر، ارتش، بسیج و اجتماعات محلی در ارتفاعاتی که پای انسان به دشواری در لبه صخره ها و سنگ های خارایش بند می شود، از ۲ روز قبل با ایثار و از جان گذشتگی مشغول اطفای حریق هستند.

از سوی دیگر نباید فراموش کرد که همین پارسال در اثر ندانم کاری ۲ نفر که ناگزیر اکنون در زندان تبریز دوران محکومیت خود را سپری می کنند، ۶۰۰ هکتار از جنگل های ارسباران خاکستر شد و گونه های گیاهی و جانوری آن در آتش غفلت و بی توجهی آنها نابود شد.

هر چند در همان زمان، همه مثل همیشه تنها به برجسته سازی مشکلات و کمبودها پرداختند، اما واقعیت این است که در همه جای دنیا، فرهنگ انسانی و وجدان اجتماعی، حرف نخست را در صیانت از محیط زیست به طور عام و مراتع و جنگل ها به طور خاص می زند و امکانات سخت افزاری در این حوزه، هر چند شرط لازم است، اما برای حفظ این ثروت های خدادادی، شرط کافی نیست.

شاید کم توجهی به این همین موضوع حیاتی است که باعث می شود تجربه تلخ آتش سوزی مراتع و جنگل ها، و حتی مزارع کشاورزی، در همه جای کشور از جمله آذربایجان شرقی هر سال تکرار شود و رسانه ها و نهادهای فرهنگی به جای چاره اندیشی برای ارتقای سطح آگاهی مردم از محیط زیست، تنها به درج خبرهای رویداد محور، و نه فرآیندی، از این اتفاقات ناگوار بسنده کنند.

با این رویکرد بود که سال گذشته نیز در ارتباط با آتش سوزی جنگل های ارسباران، به جای اینکه تلاش ها و جانبازی های نیروهای انسانی حاضر در محل با نگاه امیدآفرینی، البته در عین تحلیل جوانب مختلف رویداد، برجسته شود، برخی از فعالان فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در اقدامی منافی اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری و مسوولیت اجتماعی، با بازنشر تصاویری از آتش سوزی جنگل های استرالیا، افکار عمومی را متشنج و آشفته کردند.

در هر حال حادثه آتش سوزی ارسباران امسال نیز تکرار شد و محدوده این عرصه جنگلی در ارتفاعات روستای قره تیکانلو، شاهد حضور تمام قد مردم محلی، اعضای تشکل های غیردولتی و نیروهای متخصص نهادهای مسوول برای مقابله بر آتش و اطفای آن است.

البته نباید از انصاف گذشت که آتش سوزی پارسال، درس های زیادی برای مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی، به معنای همه نهادهای عضو آن، داشت؛ به عنوان نمونه در حالی که سال گذشته اعزام بالگرد ویژه هلی برد و بسکت دار به منطقه چند روز طول کشید، امسال بالگرد نخست همان روز اول و بالگرد سبددار نیز در روز دوم به منطقه اعزام شد.

از سوی دیگر تجربه حریق سال قبل ارسباران باعث شد که مدیریت بحران در مهار اولیه آتش سوزی امسال موفق عمل کند، به گونه ای که ۹۰ درصد حریق، ظهر دیروز کنترل شد، اما برخاستن شعله های آتش از سه نقطه جدید که احتمال می رود از آتش بر جای مانده افراد حاضر در این پهنه جنگلی ناشی شده باشد، دامنه آتش سوزی را گسترده تر کرد؛ به ویژه اینکه منطقه مرتفع و بادخیر است و همین عامل سبب می شود که یک جرقه کل منطقه را درگیر آتش کند.

حال که بالگرد سبددار عازم محل آتش سوزی شده است، پیش بینی می شود که آتش در حداقل زمان ممکن مهار و پس از آن لکه گیری شود.

ناگفته نماند همان طور که مسوولان نهادهای عضو مدیریت بحران استانداری آذربایجان شرقی بارها در جلسات یک سال گذشته خود در ارتباط با آتش سوزی در مراتع و جنگل ها تاکید کرده اند، مقابله سریع با حریق در پهنه جنگلی ارسباران نیازمند حداقل ایجاد یک ایستگاه متمرکز آتش نشانی در منطقه، به دلیل وسعت ۱۶۴ هزار هکتاری آن در محدوده شهرستان های ورزقان، کلیبر و خداآفرین، است.

تکرار حادثه آتش سوزی در ارسباران همچنین ثابت کرد که اصرار مسوولان ارشد استانی برای حضور دایمی یک بالگرد ویژه بسکت دار در تبریز برای ارایه خدمات اطفای حریق در منطقه شمال غرب، استان های آذربایجان شرقی، اردبیل، زنجان و آذبایجان غربی گریزناپذیر است؛ به ویژه اینکه همه این استان ها دارای عرصه های جنگلی و مرتعی گسترده ای هستند.