پسِ پشت ترور دانشمند هسته‌ای ایران

فرارو- "سیمون تیزال*" نویسنده و تحلیلگر ارشد "گاردین" در مقاله‌ای به بررسی این گزاره پرداخته که آیا می‌توان ترور دکتر محسن فخری زاده را مقدمه‌ای بر جاه طلبی‌های گسترده‌تر ترامپ علیه ایران (در آستانه خروجش از قدرت) ارزیابی کرد؟ وی در این رابطه می‌نویسد:

«ترور "محسن فخری زاده" دانشمند هسته‌ای سرشناس ایرانی در روز جمعه (۷ آذرماه)، نگرانی‌ها در مورد نیات احتمالی دونالد ترامپ، رژیم اسرائیل و همچنین متحدان منطقه‌ای آن‌ها نظیر عربستان سعودی جهت به راه انداختن یک جنگ تمام عیار در آستانه خروج دونالد ترامپ از قدرت را به اوج خود رسانده است. ترامپ در دوره چهار ساله حضور خود در قدرت به عنوان رئیس جمهور آمریکا، از هیچ اقدامی علیه ایران فروگذار نکرده و باید اذعان کرد که وی همچنان تا تاریخ ۲۰ ژانویه که بایدن جایگزین او خواهد شد، قدرت کافی جهت پیشبرد دستورکار ضدایرانی خود و وارد آوردن خسارت‌های گسترده را دارد».

به گزارش فرارو، گمانه زنی‌ها در مورد نیات احتمالی ترامپ جهت انجام نوعی حمله علیه ایران (چه به صورت آشکار و چه پنهانی، و چه به صورت سایبری و یا در قالب جنگ سخت)، مخصوصا پس از انجام گرفتن دیدار بی سابقه میان بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل و محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی که با حضور مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا انجام گرفته، بیش از پیش تشدید شده اند.

اینکه سه نفرِ مذکور در جریان دیدار محرمانه خود چه مطالبی را به زبان آورده و در مورد چه رایزنی کرده اند، موضوعی است که کاملا مخفی خواهد ماند و نمی‌توان در مورد آن به طرح تئوری‌های توطئه پرداخت. با این حال، در غیاب هرگونه بیانیه و اطلاعیه رسمی در مورد ماهیت و محتوای این دیدار، تا حد زیادی می‌توان اینگونه حدس زد که سه طرف در مورد تشدید فشار‌ها علیه ایران، و تلاش جهت تحریک آن (ایران) با هدف تضعیف تهران، با یکدیگر توافقاتی داشته اند. هرگونه اقدام تلافی جویانه ایران در پاسخ به ترور دکتر محسن فخری زاده، می‌تواند به یک حمله گسترده به تاسیسات اتمی ایران ختم شود. امری که مخصوصا تا قبل از خروج ترامپ از قدرت در آمریکا، برای سران اسرائیلی و همچنین سران کشور‌های عربی منطقه، از جذابیت زیادی برخوردار است.

دیدار اخیر مقام‌های عالی رتبه اسرائیلی، سعودی، و آمریکایی در عربستان، یک پیغام مهم دیگر را نیز با خود به همراه دارد. طرف‌های مذکور به صراحت قصد داشته اند این پیام را به جو بایدن رئیس جمهور منتخب آمریکا برسانند که اگر بخواهد دستورکارِ توام با تعامل و همکاری را در برابر ایران در پیش گیرد، با واکنش منفی و مقاومت جویانه آن‌ها رو به‌رو خواهد شد.

اگر ایران آنگونه که مقام‌های ارشد آن گفته اند، درصدد انجام انتقام سخت براید، امید‌های جو بایدن جهت آرام کردن اوضاع در منطقه خاورمیانه، تا حد زیادی نقش بر آب خواهد شد. از سویی، نباید فراموش کرد که ایران بازیگر دست و پا بسته‌ای نیست و با استفاده از بازوان منطقه‌ای قدرتمند خود می‌تواند اقدامات زیادی را بر علیه اسرائیل و آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن‌ها انجام دهد.

مسوولان ارشد ایرانی، کمترین شکی ندارند که اسرائیل با چراخ سبز آمریکا، اقدام به ترور دکتر محسن فخری زاده کرده است. به طور خاص، حسن روحانی رئیس جمهور ایران و جواد ظریف وزیر خارجه این کشور، ترور اخیر در کشورشان را به اسرائیل نسبت داده و موضع گیری‌های شدیدی را در این رابطه انجام داده اند.

شیوه ترور دکتر محسن فخری زاده که در منطقه‌ای در نزدیکی تهران هدف قرار گرفته، تا حدی زیادی به الگوی ترور دانشمندان هسته‌ای ایران که در فاصله سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ ترور شده اند، شباهت داشته است. در آن سال‌ها نیز، ایران، اسرائیل را عامل اصلی ترور‌های مذکور معرفی کرد. در سال ۲۰۱۸، بنیامین نتانیاهو در جریان یک سخنرانی، دکتر محسن فخری زاده را مغز متفکر برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران معرفی کرد. امری که گمانه زنی‌ها در مورد تلاش سرویس‌های اطلاعاتی اسرائیلی جهت ترور فخری زاده را از همان زمان، بیش از پیش تقویت کرد.

ترور دکتر محسن فخری زاده به نوعی یادآور ترور سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس جمهوری اسلامی ایران در ژانویه سال جاری میلادی نیز است. ترور وی، بر اساس دستور مستقیم شخصِ دونالد ترامپ صورت گرفت. به نوعی می‌توان دکتر محسن فخری زاده را معادل هسته‌ای سردار قاسم سلیمانی دانست.

ترامپ به وضوح نشان داده که حاضر است هر اقدامی را بر علیه ایران انجام دهد. وی تاکنون بار‌ها و بار‌ها و بدون هرگونه مدرکی، ایران را به ساخت و گسترش تسلیحات اتمی متهم کرده است. بسیاری بر این باورند که نیرو‌های آمریکایی و اسرائیلی، با نظارت و چراغ سبز ترامپ ماموریت دارند تا در داخل ایران و بر علیه شخصیت‌ها و فعالیت‌های اتمی این کشور، دست به انجام عملیات‌ها و اقدامات خرابکارانه بزنند.

در ماه جولای گذشته، تاسیسات غنی سازی نطنز هدف یک انفجار مرموز قرار گرفت. امری که به زعم بسیاری، توسط عوامل وابسته به آمریکا و اسرائیل انجام گرفته است. چند روز قبل نیز، برخی منابع خبری از رایزنی‌های ترامپ با مشاورانش جهت حمله به تاسیسات اتمی ایران خبر دادند. این گزارش تنها اندکی پس از آن چاپ شد که آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارشی از افزایش ذخایر و کیفیت غنی‌سازی اورانیوم از سوی ایران، در واکنش به بدعهدی‌های طرف‌های غربیِ برجام، خبر داده بود.

از طرفی، به دلایلی که هنوز مشخص نشده، ترامپ چند روز قبل دستور داده که بمب افکن‌های بی ۵۲ آمریکایی، بیش از ۷۰۰۰ کیلومتر راه را طی کنند و وارد خاورمیانه شوند.

در این نقطه باید این سوال را پرسید: ایا ترور محسن فخری زاده، سعی داشته تا به برنامه هسته‌ای ایران آسیب بزند یا خیر، باید آن را مقدمه‌ای بر جاه طلبی‌های ترامپ و اسرائیل علیه ایران ارزیابی کرد؟ بدون تردید، ترامپ در برهه کنونی به یک پیروزی نیاز دارد. سیاست‌های وی در قبال ایران، تاکنون به اهداف خود نرسیده اند. به عنوان مثال، کارزار فشار حداکثری دولت وی، بیش از همه، به مردم ایران آسیب زده است، اما تاثیر چندانی بر قدرت این کشور نداشته است. توانمندی‌های اتمی ایران تضعیف نشده اند و در شرایطی که ترامپ در حال ترک قدرت است، جو بایدن رئیس جمهور منتخب این کشور تاکید می‌کند که می‌خواهد به توافقی بازگردد که ترامپ، خود از آن خارج شده است.

با این همه، آنچه که احتمالا در ادامه اتفاق خواهد افتاد، تا حدی به اسرائیل و عربستان سعودی نیز ارتباط دارد. نتانیاهو و بن سلمان سعی دارند این پیغام را به بایدن برسانند که سیاست سازش با جمهوری اسلامی ایران، کارگشا نخواهد بود. اگر بنا باشد توافق هسته‌ای برجام در دولت بایدن احیا شود، آن‌ها (عربستان و اسرائیل) به دنبال آن هستند تا مسائل جدیدی به توافق مذکور اضافه شوند. در عین حال، آن‌ها سعی دارند تا تحریم‌ها علیه ایران، همچنان ادامه یابند.

آنچه در شرایط کنونی حائز اهمیت است این نکته می‌باشد که ترامپ پس از چهار سال ناکامی در سیاست خارجی خود در قبال ایران سعی دارد تا پای این کشور را به یک بحران بزرگ بکشاند و تنشی گسترده را بر علیه آن ایجاد کند. با این حال، ترامپ و متحدان وی سعی دارند تا جای ممکن، در این میان، ایران و نه خود را به مثابه چهره جنگ طلب معرفی کنند.

*سیمون تیزال، وی نویسنده و تحلیلگر ارشد گاردین است.