انفجار بزرگ در راه است

سفیر جدید چین در ایالات متحده چهارشنبه گذشته در حالی وارد واشنگتن شد که سابقه او در موضع‌گیری علیه غرب نشان می‌دهد که حکومت پکن نه‌تن‌ها قصد تنش‌زدایی با ایالات متحده را ندارد، بلکه بروز تنش‌های جدید میان پکن و واشنگتن دور از انتظار نیست.

«شین گانگ» در نقش جدید خود به‌عنوان سفیر چین در آمریکا ظاهرا مأمور تغییر شکل روابط چین و واشنگتن است که به پایین‌ترین حد در دهه‌های گذشته رسیده است. پکن می‌داند که دولت بایدن همچنان به چالش کشیدن ظهور چین را ادامه می‌دهد و این تلاش‌های واشنگتن برای ایجاد اتحاد میان متحدان آسیایی و اروپایی خود می‌تواند فشار‌ها را بر پکن بیش از پیش افزایش دهد.

شین گانگ که یکی از منتقدان جدید واشنگتن در چین محسوب می‌شود، به‌شدت از «شی جینپینگ»، رئیس‌جمهوری چین تبعیت می‌کند. با این حال سفیر جدید چین پس از ورود به واشنگتن موضع همیشگی خود علیه ایالات متحده را تکرار نکرد و به خبرنگاران گفت: «چین و ایالات متحده در حال ورود به دور جدیدی از اکتشاف، درک و سازگاری متقابل هستند و تلاش می‌کنند راهی برای کنارآمدن با یکدیگر در دوره جدید پیدا کنند. متعهد می‌شوم روابط دوجانبه را به مسیر درست بازگردانم. باور دارم که در‌های روابط چین-آمریکا که هم‌اکنون هم باز است، نمی‌تواند بسته شود».

ورود شین گانگ در شرایطی صورت گرفت که روابط با آمریکا به پایین‌ترین سطح خود در چندین دهه گذشته رسیده است و هیچ پایانی برای این تنش‌ها نمی‌توان متصور شد. طرفین همچنان روی مسائل کلیدی، به‌ویژه در حوزه تجارت، فناوری، امنیت سایبری، حقوق بشر و سیاست خارجی قدرت‌طلبانه چین تحت ریاست‌جمهوری شی جینپینگ اختلاف‌نظر جدی دارند.

شین گانگ ۵۵ساله تا ماه‌های اخیر یکی از ۹ معاون وزیر خارجه چین بود و دو بار سخنگوی وزارت خارجه کشورش شده بود. «شی یینهونگ»، پروفسور روابط بین‌المللی در دانشگاه پکن می‌گوید: «اظهارات اولیه او در ابتدای ورود به واشنگتن درخصوص غرب و آمریکا، جدی‌تر و امیدوارکننده‌تر از سخنان سفیران قبلی چین در ایالات متحده است و این امر می‌تواند امیدواری‌هایی نسبت به بهبود وضعیت میان پکن و واشنگتن ایجاد کند. جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، برخلاف ترامپ، سلفش قصد دارد اتحاد گسترده‌ای علیه چین ایجاد کند و پکن نیاز دارد تا جدی‌تر از قبل به تنش‌زدایی در روابط خود با واشنگتن بپردازد».

آمریکا در حال حاضر سفیری در پکن ندارد، با این حال انتظار می‌رود جو بایدن، نیکولاس برنز را که پیش از این سفیر آمریکا در ناتو و سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بود، برای این سمت مهم نامزد کند. روابط این دو کشور در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ به پایین‌ترین حد رسید و رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده به دلیل نقض گسترده حقوق بشر در استان سین‌کیانگ، تحریم‌هایی علیه مقام‌های چینی وضع کرده بود. اخیرا نشست‌های عالی‌رتبه دو طرف در شهر تیانجین چین و با حضور وندی شرمن دیپلمات ارشد آمریکایی بار دیگر زمینه را برای حل‌وفصل اختلافات جدی میان آن‌ها هموار کرد.

شین گانگ، جانشین «سویی تیانکای» شده است که برای هشت سال در سخت‌ترین دوره روابط، سفیر چین در ایالات متحده بود. تیانکای با هشت سال خدمت به‌عنوان سفیر چین بیشترین سابقه را در این سمت در آمریکا داشت و یک شخصیت محترم در پکن و واشنگتن به شمار می‌رفت. با این حال او یکی از افرادی بود که همواره در جریان تنش آمریکا و چین نسبت به سیاست‌های واشنگتن علیه پکن اعتراض داشت و در مقالات و مصاحبه‌های مختلف به این موضوع اشاره می‌کرد.

شکل جدید رابطه

شین، سه دوره در سفارت چین در لندن خدمت کرده و ریاست بخش پروتکل را در دست داشت، اما مستقیما هیچ سمتی درخصوص روابط با آمریکا نداشته است.

او مستقیما با شی جینپینگ کار کرده و تجربه فراوانی در همکاری رهبران چین با خارج دارد. به گفته کارشناسان روابط چین، سفیر جدید چین برای برقراری شبکه ارتباطات در زمینه‌های امنیتی، سیاسی و دیپلماسی به مدتی زمان نیاز دارد، اما با سابقه فعالیت به‌عنوان سخنگوی وزارت خارجه چین در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۴، یکی از اولین دیپلمات‌های چینی است که از لحنی تند در دفاع از چین و علیه واشنگتن استفاده کرده است و این می‌تواند در ابتدا واکنش‌هایی منفی را در واشنگتن برانگیزد.

شین، به احتمال زیاد در مذاکرات خود به مقام‌های واشنگتن اطلاع خواهد داد که شی جینپینگ انتظار دارد ایالات متحده با کشورش به‌عنوان یک قدرت بزرگ رفتار کند. به نوشته رسانه‌های حکومت چین، پکن توانسته در مدیریت همه‌گیری ویروس کرونا که از همین کشور منتشر شد، موفق عمل کند -‌با اینکه پکن حاضر نیست درباره منشأ شیوع ویروس با سازمان بهداشت جهانی و بازرسان مستقل همکاری کند- و شایسته آن است که رفتاری متفاوت از واشنگتن ببیند.

درو تامپسون، یکی از مقام‌های سابق پنتاگون که در حوزه چین فعالیت می‌کرد و اکنون در دانشگاه سنگاپور تدریس می‌کند، می‌گوید: «زمان بسیار مهمی در رابطه دو کشور فرا رسیده است. پکن از سال ۱۹۸۰ و زمانی که رابطه خود را با ایالات متحده از سر گرفت، همواره سفیر‌های را به واشنگتن اعزام می‌کرد که متخصص در حوزه آمریکا بودند، اما این‌بار پیامی متفاوت را از چین شاهد هستیم. در حال حاضر فردی سفیر پکن در واشنگتن شده که به حرف‌شنوی از رئیس‌جمهوری چین و مطیع‌بودن مشهور است و به‌طور بالقوه باید انتظار شکل دیگری از رابطه میان ایالات متحده و پکن را داشته باشیم».

حوزه افغانستان نیز به‌تازگی به یکی از موضوعات مورد اختلاف ایالات متحده و چین تبدیل شده و مقام‌های این کشور خواستار آن شده‌اند که ایالات متحده قبل از خروج از افغانستان «باید از عادی‌سازی تدریجی وضعیت در افغانستان اطمینان حاصل کند و چین مخالف آن است که واشنگتن از خروج نیروهایش برای بی‌ثبات‌کردن این منطقه سوءاستفاده کند». سفیر چین در افغانستان می‌گوید: «ایالات متحده به‌عنوان عامل این شرایط، باید در اوضاع افغانستان تجدیدنظر کند و با مسئولیت‌پذیری از حل‌وفصل تدریجی آن اطمینان حاصل کند. آن‌ها حق ندارند بار مسئولیت را بر دوش دیگر کشور‌ها بیندازند و بدون فکر‌کردن در مورد عواقب، این کشور را ترک کنند. خروج عجولانه نیرو‌ها به منزله ناکامی مأموریت آمریکا در افغانستان است».

چین یکی از کشور‌هایی است که می‌تواند با خروج آمریکا از افغانستان جای خالی ایالات متحده را پر کند و طالبان هم برای مذاکره با پکن چراغ سبز نشان داده است.

دیر یا زود انفجار بزرگ در راه است

عقیده دارد که تلاش جو بایدن، برای تسریع روند یک اتحاد بزرگ جهانی علیه چین نشان از این دارد که رئیس‌جمهوری آمریکا به‌خوبی می‌داند که در مورد چین دیر یا زود شاهد انفجاری بزرگ خواهیم بود؛ سایمون تیسدال، ستون‌نویس روزنامه گاردین در یادداشتی می‌نویسد که رئیس‌جمهوری آمریکا بیش از آنکه انتظار می‌رفت، مواضع چین‌ستیزانه دارد، اما چیزی که باعث شده دولت آمریکا در زمینه ایجاد یک اتحاد جهانی علیه چین به موفقیت سیاسی بزرگی نرسد، فقدان همبستگی نزد بسیاری از متحدان آمریکاست.

با وجود چنین توافقی درباره پایان قطعی تعامل با چین، اما آمریکا و غرب درباره اینکه در آینده باید چه اتفاقی بیفتد و چه رفتاری با چین صورت گیرد، توافقی با هم ندارند؛ یعنی درباره این موضوع که باید سیاست و اقدام مشترک علیه چین چگونه باشد. این عدم توافق خطرناک را درگیری‌های تقریبا همه‌روزه غرب با این کشور تک‌حزبی و استبدادی خطرناک‌تر هم می‌کند؛ موضوعی که اگر هم درباره مسائلی مانند نقض حقوق بشر، عملیات غیرقانونی سایبری یا تجارت صادق نباشد، درباره تایوان، سیاست‌های صدور ویزا، جاسوسی، اختلافات دریایی و البته ادعا‌های این کشور درباره گروگان‌گیری به‌شدت صادق است.

جاناتان تپرمن، تحلیلگر سیاسی د‌راین باره می‌گوید: «در حال حاضر روابط آمریکا و چین در بدترین شرایط ممکن در چند دهه اخیر قرار دارد و به نظر می‌رسد که سیاست تقابلی دولت نیز دارد اوضاع را بدتر می‌کند». اشاره جاناتان تپرمن به سیاست‌ها و اقدامات تهاجمی جو بایدن علیه چین در ماه‌های اخیر است که نه‌تن‌ها تحریم‌های تجاری ترامپ را علیه چین حفظ کرد بلکه محدودیت‌های مضاعفی را نیز در زمینه تجارت و سرمایه‌گذاری بر این کشور اعمال کرد.

بایدن مجازات‌های جدیدی نیز در مورد موضوعات مرتبط با هنگ‌کنگ و سین‌کیانگ تحمیل کرده و همچنین قصد دارد با پروژه «کمربند» و البته دیپلماسی واکسن چین مقابله کند. بایدن چنان در مقابله با چین در این زمینه‌ها اصرار دارد که از پنتاگون خواسته آمادگی خود را برای درگیری‌های نظامی احتمالی در ماه‌های آینده افزایش دهد.