(تصاویر) فروشگاه‌هایی که انگار از «آخرالزمان» آمده بودند

معماری پست‌مدرن در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی دوران اوج و رونق خود را تجربه می‌کرد؛ از جمله نمونه‌های جالب این سبک از معماری، ساختمان‌های یک فروشگاه زنجیره‌ای خرده‌فروشی در شهر‌های مختلف آمریکا بودند.

به گزارش فرادید، در سال ۱۹۷۴، شرکت خرده‌فروشی آمریکایی Best Products، فروشگاه جدیدی را در هیوستون تگزاس افتتاح کرد (تصویر بالا). جمعیت زیادی برای این مراسم جمع شدند و خبرنگاران زیادی از این رویداد فیلمبرداری و عکاسی کردند.

 اما مردم برای خرید کردن آنجا نبودند. همه در پارکینگ جمع شده بودند و منتظر دو هلیکوپتر بودند تا یک پوشش پارچه‌ای سیاه و عظیم را مانند یک شعبده‌بازی غول‌پیکر از روی ساختمان بلند کنند. وقتی بالاخره پوشش سیاه کنار رفت، جمعیت با هیجان دست زدند و هورا کشیدند.

بخشی از نمای ساختمان فروشگاه بست در هیوستون

از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۸۴، شرکت بست پروداکتز با شرکت طراحی SITE همکاری کرد تا بسیاری از فروشگاه‌های خود را به آثار هنری خیره‌کننده و عجیب تبدیل کند. این فروشگاه‌های خاص، هیاهو، تحسین و جنجال را در سراسر ایالات متحده دامن زدند. آن‌ها به شدت در محافل معماری مورد بحث قرار گرفتند و در نهایت تبدیل به الگو‌هایی مثال‌زدنی از معماری پست‌مدرن شدند. این ساختمان‌ها با معماری شوخ و انتقادی‌شان، جذابیت زیادی را ارائه کردند و در عین حال مفروضات مربوط به اینکه هنر «جدی» چگونه باید به نظر برسد و کجا باید ارائه شود را به چالش کشیدند.

شرکت طراحی SITE در سال ۱۹۷۰ توسط یک گروه چند رشته‌ای از هنرمندان نیویورکی، به‌ویژه جیمز واینز مجسمه‌ساز تاسیس شد.

ساختمان «پشت و رو» در میلواکی

دو نفر از حامیان واینز در این دوره سیدنی و فرانسیس لوئیس بودند. آن‌ها صاحب فروشگاه‌های خرده‌فروشی Best Products بودند که همه چیز، از سشوار گرفته تا اجاق‌های توستر و خانه‌های عروسکی را می‌فروخت.

لوئیس‌ها مجموعه‌داران پرشور هنر نیز بودند و با رشد شرکتشان علاقه‌مند به آوردن آثار هنری عمومی در نمایشگاه‌های خود شدند. آن‌ها به واینز مراجعه کردند که در اواخر دهه ۱۹۶۰ نه تنها به یکی از هنرمندان جوان مورد علاقه آنها، بلکه به یک دوست خوب نیز تبدیل شده بود.

ساختمان «نمای نامشخص» در هیوستون

خود واینز می‌گوید: «فکر می‌کنم در ابتدا آن‌ها صرفا انتظار داشتند که من مجسمه‌ای را جلوی فروشگاه بگذارم». اما این پیشنهادی نبود که او به آن‌ها داد. او برای آن‌ها ساختمان‌هایی را طراحی کرد که انگار ویرانه‌های بعد از آخرالزمان بودند؛ ساختمان‌هایی که به شدت برای هر مخاطبی جلب توجه می‌کردند، زیرا با انتظارات معمولی که مردم از هر چیزی به عنوان «ساختمان» در ذهن داشتند کاملا متفاوت بودند.

به گفته اندی لوئیس، زمانی که اولین فروشگاه در سال ۱۹۷۱ افتتاح شد، مردم فقط برای دیدن نما از آن بازدید کردند. حتی یکی از همسایه‌ها با لوئیس‌ها تماس گرفت و به آن‌ها گفت که نمایشگاه جدیدشان به شدت آسیب دیده است! این جلب توجه، به خودی خودش یک تبلیغ درست و حسابی برای فروشگاه بود. موفقیت این طرح باعث شد که لوئیس‌ها تصمیم به ادامۀ همکاری با واینز بگیرند.

ساختمان «شکاف» در ساکرامنتو

افتتاح ساختمان موسوم به «نمای نامشخص» در هیوستون تگزاس به یک رویداد بزرگ تبدیل شد. هنگامی که هلیکوپتر‌ها سرانجام پوشش سیاه را از روی ساختمان بلند کردند، آنچه آشکار شد کاملا شبیه یک ویرانه بود؛ با دیوار‌هایی ظاهرا فروریخته و انبوهی از آجر‌های تلنبار شده در قسمتی از دیوار.

در مراسم افتتاحیه، یکی از افراد محلی مستقیماً و با تندی به سمت واینز رفت. واینز می‌گوید: «فکر می‌کردم او می‌خواهد با من دعوا کند. او از من پرسید: تو این کار را کردی؟ به او گفتم که بله. او گفت: عاشقشم! این همان چیزی است است که من همیشه می‌خواستم ببینم».

«ساختمان جنگلی» در ریچموند

با این حال، برخی از معماران، این آثار را چندان مهربانانه نگاه نمی‌کردند. شمارۀ ماه می ۱۹۷۷ نشریۀ Architectural Record حاوی چندین نامه تند به سردبیر است، از جمله نامه‌ای از یک خواننده ساکن کالیفرنیا که این ساختمان‌ها را «توهین به کرامت انسانی، توهین به نوآوری معماری و تعظیم کردن در محراب حیله‌گری» خوانده بود. مالک یک شرکت ساختمانی در نیویورک نیز پیشنهاد کرد که به واینز جایزه معماری «دیوانگی محض» داده شود. برای برخی از طراحان و منتقدان، جایی برای یک مرکز خرید شوخ و شنگ حومۀ شهری در دنیای معماری زیبا وجود نداشت.

اما واینز برای شرکت در این بحث و جدل‌ها بیش از حد مشغول بود. او چندین ساختمان دیگر را نیز طراحی کرد که یکی از آن‌ها «ساختمان شکاف» در ساکرامنتو بود؛ چیزی شبیه یک جعبه بتنی که یکی از گوشه‌هایش با کمی کنار رفتن، ورودی ساختمان را شکل می‌داد و شب‌ها دوباره بسته می‌شد.

در ریچموند ویرجینیا نیز «ساختمان جنگلی» ساخته شد که شبیه ساختمان متروکه‌ای بود که درختان در اطرافش رشد کرده‌اند و دیوارهایش رو به خرابی گذاشته‌اند.

با این حال، در اواخر دهه ۸۰، ادغام خزنده خرده‌فروشان بزرگ آغاز شد و پس از دو ورشکستگی در سال‌های ۱۹۹۱ و ۱۹۹۶، شرکت بست پروداکتز برای همیشه تعطیل شد. این همزمان بود با افول علاقه و توجه به معماری پست‌مدرن.

برخلاف معماری تاریخی‌تر آن دوران، به نظر می‌رسد هیچ‌کس به فکر حفظ این فروشگاه‌های بزرگ نبوده است. اکثر ساختمان‌های این فروشگاه‌ها نیز در طی زمان به فروش رسیده و تخریب شدند و بعضی از آن‌ها با تغییرات زیادی که در آن‌ها اعمل شد، تغییر کاربری دادند. اما خوشبختانه هنوز عکس‌ها وجود دارند تا ما را با خلاقیت و شگفتی این ساختمان‌های آخرالزمانی رو به رو کنند.