چالش غرب با گسترش بریکس

«گروه بریکس، متشکل از بازار‌های نوظهور، حالا به سطح یک باشگاه جهانی واقعی رسیده که غرب را به چالش می‌کشد.

به گزارش ایسنا، برای کشور‌هایی که به دنبال کاهش خطرات اقتصادی ناشی از تشدید رقابت بین ایالات متحده و چین هستند، پیوستن به بریکس تلاشی برای کاهش برخی از تنش‌ها است. در آسیای جنوب شرقی، بسیاری از کشور‌ها از نظر اقتصادی به تجارت با چین وابسته هستند، در حالی که همزمان از حضور امنیتی و سرمایه گذاری واشنگتن استقبال می‌کنند.

اما عضویت در بریکس همچنین راهی برای نشان دادن ناامیدی فزاینده از نظم بین‌المللی تحت رهبری آمریکا و نهاد‌های کلیدی است که تحت کنترل قدرت‌های غربی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول هستند.

وبگاه آمریکایی «بلومبرگ» در گزارشی با بررسی روند شکل‌گیری و پیشرفت سازمان «بریکس»، سازمانی که ابتدا در سال ۲۰۰۶ با تاسیس از سوی برزیل، روسیه، هند و چین به عنوان «بریک» نامگذاری شد، اما بعد از پیوستن آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۱ به این سازمان نام آن به «بریکس» تغییر پیدا کرد، نوشته است: «در سال ۲۰۲۴ اندازه بریکس به ۲ برابر افزایش یافت و در این سال چندین کشور تولیدکننده بزرگ انرژی در کنار برخی از بزرگترین مصرف‌کننده‌های انرژی در بین کشور‌های در حال توسعه قرار گرفته و به این ترتیب نفوذ اقتصادی این گروه در جهانی که تحت سلطه آمریکا است به طور بالقوه افزایش یافت.»

این رسانه آمریکایی در ادامه با شرح روند تحولات در راستای افزوده شدن اعضای جدید به این سازمان اقتصادی می‌نویسد: «گروه بریکس با گسترش پیدا کردن در اول ژانویه پذیرای ایران، امارات متحده عربی، اتیوپی و مصر شد. عربستان سعودی نیز به عنوان یک عضو جدید این سازمان اعلام شد هر چند که این کشور پادشاهی اعلام کرده که همچنان در حال بررسی دعوتنامه سازمان است. آرژانتین نیز به بریکس دعوت شد، اما خاویر میلی، رئیس جمهور آرژانتین که در تاریخ ۱۰ دسامبر به ریاست جمهوری رسید با پیوستن کشورش به بریکس مخالفت کرد. او در جریان کارزار خود برای انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرده بود قصد دارد سیاست خارجی کشور خود را از چین و برزیل دور کرده و به اسرائیل و آمریکا نزدیک کند. اخیرا با اعلامیه مالزی و تایلند درباره پیوستنشان به بریکس، دور دیگری از افزایش تعداد اعضای این سازمان در راه است.»

بلومبرگ در ادامه این مطلب با اشاره به اینکه چین به عنوان یک قدرت صنعتی برجسته جهان محرک گسترش سازمان بریکس در راستای تلاش برای تقویت نفوذ جهانی خود با جلب کردن متحدان سنتی ایالات متحده است، نوشته است: «آفریقای جنوبی و روسیه حامی گسترش بریکس بوده‌اند. هند در ابتدا نسبت به این گسترش به دلیل نگرانی‌اش از اینکه باعث تبدیل کردن این سازمان به یک سخنگو برای چین شود مردد بود و برزیل نیز نگران ناخشنود سازی غرب بود، هر چند که ۲ دو کشور سرانجام با گسترش پیدا کردن بریکس موافقت کردند. بریکس به اعضای جدید خود پتانسیل تسهیل دسترسی به نظام مالی اعضای ثروتمندتر خود را داده و یک چارچوب سیاسی مستقل از نفوذ واشنگتن را ایجاد می‌کند. ماریس سانگیامپونگسا، وزیر امور خارجه تایلند گفت: این بلوک نمایانگر چارچوب همکاری بین اعضای به اصطلاح جهان جنوب است و تایلند از مدت‌ها قبل مایل بوده که بخشی از این سازمان باشد.»

بلومبرگ در ادامه این مطلب اذعان می‌کند که سازمان بریکس با در پیش گرفتن رویکرد «دلار زدایی» به سراغ جذب چند کشور مطرح در حوزه تولید سوخت‌های فسیلی رفته و توانسته تسلط دلار را با رفتن به سراغ ارز‌های دیگر در حوزه تجارت نفت و گاز، به چالش بکشد.

به نوشته این رسانه آمریکایی برخی تحلیلگرانی که در نشست «اقتصاد بلومبرگ» شرکت کرده‌اند، گفته‌اند: «توسعه بریکس بیشتر از آنکه از بعد اقتصادی صورت گرفته باشد از بعد سیاسی صورت گرفته است.»

«مایکل کوهن» تحلیلگر بلومبرگ و نگارنده این مطلب بر این باور است ائتلاف بزرگ شده بریکس می‌تواند حالا یک وزنه متقابل قدرتمندتر برای به اصطلاح گروه هفت متشکل از آمریکا، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و بریتانیا باشد.

بلومبرگ در ادامه این گزارش می‌نویسد: «پکن در تلاش برای ایجاد یک نظم جهانی جایگزین با جلب کشور‌های نیم‌کره جنوبی به مدار اقتصادی خود و به چالش کشیدن هژمونی آمریکا است. ولادیمیر پوتین در مواجهه با تلاش‌های آمریکا و متحدانش برای منزوی کردنش به دلیل جنگ اوکراین مشتاق به تنزل یافتن نفوذ جهانی واشنگتن است. سازمان‌های دیگری هستند که مشابه با بریکس تشویق به حرکت به سمت یک جهان چند قطبی‌تر و فاصله گرفتن از جهان تحت سلطه آمریکا در دوران پسا جنگ سرد می‌کنند، سازمان‌هایی شامل اوپک، سازمان همکاری شانگهای، اتحادیه آفریقا و بلوک بازار مشترک جنوبی مرکوسور.»

به نوشته بلومبرگ بزرگترین دستاورد‌های بریکس در حوزه دارایی بوده که شامل توافق اعضای این سازمان بر ایجاد صندوقی ۱۰۰ میلیارد دلاری از ذخایر ارز خارجی برای آنکه در وضعیت‌های اضطراری بتوانند از آن استقراض کنند، می‌شود.

یک دستاورد دیگر این سازمان تاسیس بانک موسوم به بانک توسعه جهانی به تاسی از بانک جهانی است؛ بانکی که از زمان تاسیس شدن در سال ۲۰۱۵ تا کنون نزدیک به ۳۳ میلیارد دلار وام را عمدتا به جهت پروژه‌های حمل ونقل، آب و زیرساخت‌های دیگر تصویب کرده است. در این راستا آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۰ یک میلیارد دلار به منظور مقابله با همه گیری کووید-۱۹ استقراض کرد. این در حالی است که در مقام مقایسه بانک جهانی در سال مالی ۲۰۲۳، ۷۲.۸ میلیارد دلار را به کشور‌های شریک متعهد شد.

این در حالی است که به نوشته بلومبرگ حجم تجارت بین پنج عضو اول اصلی بریکس از ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ افزایشی ۵۶ درصدی داشته و به ۴۲۲ میلیارد دلار رسید. محصولات کشاورزی و منابع طبیعی برزیل و روسیه سبب شد آن‌ها به متحدانی طبیعی برای تقاضای چین تبدیل شوند. هند و چین تا حدی به دلیل رقابت ژئوپلیتی و اختلافات مرزی ارتباطات تجاری ضعیف‌تری با یکدیگر دارند.

در مقاله بلومبرگ تصریح شده ایده تاسیس «بریک» در سال ۲۰۰۱ از سوی «جیم اونیل» اقتصاددان در نشست بانک گلدمن ساکس مطرح شد تا توجهات را به نرخ بالای رشد اقتصادی در برزیل، روسیه، هند و چین جلب کند.

بلومبرگ نوشته است: «این عبارت به عنوان یک سناریوی خوش‌بینانه برای سرمایه‌گذاران در میان بدبینی بازار بعد از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در آمریکا ابداع شد. چهار کشور، اما این مفهوم را پذیرفته و آن را اجرایی کردند. رشد سریع اقتصادی آن‌ها در آن زمان به این معنی بود که منافع و چالش‌های مشترکی داشتند و با متحد ساختن صدایشان می‌توانستند نفوذشان را افزایش دهند.

اولین نشست وزرای امور خارجه سازمان اولیه بریک توسط روسیه در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۰۶ سازماندهی شد و بعدا در سال ۲۰۰۹ اولین اجلاس سران این سازمان نوتاسیس برگزار شده و بعدا در سال ۲۰۱۰ پیوستن آفریقای جنوبی از قاره‌ای دیگر به آن و تبدیل بریک به بریکس کلید زده شد.

آمار‌ها نشان می‌دهند چین در اکثر مدت زمان موجودیت سازمان بریکس نرخ رشد ناخالص داخلی به میزان بیش از ۲ برابر مجموع نرخ چهار عضو دیگر این سازمان داشته و به لحاظ نظری این می‌توانسته به چین بیشترین نفوذ را بدهد. در عمل، اما هند که اخیرا جمعیتش از چین فراتر رفت به عنوان یک وزنه متقابل برای این کشور مطرح بوده است. سازمان بریکس هنوز رسما از پروژه زیرساختی بزرگ چین در خارج از این کشور تحت عنوان ابتکار عمل «کمربند و جاده» حمایت نکرده است. بلومبرگ نوشت: «بخشی از دلیل این اتفاق اعتراض هند به یک چنین پروژه‌ای در مناطق مورد مناقشه تحت کنترل پاکستان، همسایه و دشمن قسم‌خورده‌اش است. بانک توسعه جدید هیچ سهامدار غالبی ندارد: پکن قبول کرده که هر عضو این بانک مورد حمایت دهلی نو، میزان سهام برابری داشته باشد. مقر بانک مذکور در شهر شانگ‌های چین است، اما رهبران آن یک هندی و ۲ برزیلی شامل دیلما روسف، رئیس جمهور اسبق برزیل هستند.»

پایگاه آمریکایی بلومبرگ درخصوص تاثیرات جنگ اوکراین بر بلوک بریکس نوشته است: «دیگر کشور‌های عضو بریکس یک موضع عمدتا خنثی در قبال این جنگ داشته و آن را بیشتر به عنوان یک مساله منطقه‌ای تلقی می‌کنند تا یک بحران جهانی. با این حال جنگ اوکراین بر روابط روسیه با نهاد‌های بریکس تاثیر گذاشته است. بانک توسعه جدید فورا پروژه‌های روسیه را مسدود ساخته و مسکو نتوانسته به ذخایر دلاری از طریق نظام ارز خارجی مشترک بریکس دسترسی یابد.»