پشت‌پرده افزایش تحرکات تروریستی در شرق ایران چیست؟

فرارو- در سال‌های گذشته یکی از مسائل امنیتی که ایران با آن مواجه بوده، تحرکات گروه‌های تروریستی و به طور خاص گروهک جیش العدل در جوار مرز‌های شرقی کشورمان (و به ویژه در استان سیستان و بلوچستان) بوده است. زمانی عبدالمالک ریگی فرماندهی این گروهک تروریستی را برعهده داشت که در نهایت توسط نیرو‌های امنیتی ایران دستگیر و اعدام شد. با این حال، این گروهک همچنان به فعالیت‌های خود ادامه داده و به نحو ملموسی در طی یک سال اخیر، بر شدت و تناوب اقدامات خرابکارانه خود افزوده است. مساله‌ای که منجر به شهادت رسیدن شماری از مدافعان امنیت ایران در شرق این کشور شده است. 

به گزارش فرارو؛ از این رو، از تاریخ ۵ آبان ماه سال جاری تاکنون، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اقدام به برگزاری یک رزمایش عملیاتی با نام شهدای امنیت کرده است. رزمایشی که به گفته سردار "احمد شفائی" سخنگوی آن، تاکنون منجر به هلاکت رسیدن ۱۵ تروریست و دستگیری ۳۳ نفر و همینطور تسلیم شدن ۲ تروریست شده است. در کنار این رزمایش، اخیرا نیرو‌های امنیتی پاکستانی نیز در قالب همکاری‌های امنیتی با ایران، حمله هوایی را به مقرتروریست‌های جیش العدل در خاک پاکستان انجام داده اند که منجر به هلاکت رسیدن برخی از رهبران ارشد این گروهک تروریستی نظیر مولوی حافظ ابراهیم سابکزئی با هویت سازمانی حافظ حسان و فقیر محمد محمد زهی با هویت سازمانی امیر عمر شده است. 

ظاهرا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بنا دارد همچنان رزمایش مذکور را در قالب اقدامات اطلاعاتی و عملیاتی ادامه دهد و وضعیت ثبات و امنیت در مرز‌ها و مناطق شرقی ایران را تا جای ممکن بهبود بخشد. در این رابطه، یک سوال مهم مطرح است و آن این نکته است که علت تشدید تحرکات تروریستی گروهک جیش العدل در جوار مرز‌های شرقی کشورمان چیست؟ به نظر می‌رسد در پاسخ این سوال باید ۳ مولفه ر ا مد نظر داشت.

۱: تضعیف یک ابتکار مهم اقتصادی ایران

یکی از نکاتی که گروهک جیش العدل در قالب بیانیه‌های مختلف خود در طی ماه‌های گذشته به آن اشاره داشته، تلاش برای تضعیف ابتکار‌های ایران و دیگر کشور‌های همجوار جهت توسعه سواحل مکران و ناامن سازی راه‌های مواصلاتی به بندر چابهار بوده است. این حوزه جغرافیایی مخصوصا با توجه به تشدید تنش و درگیری‌های ایدئولوژیک و ژئوپلیتیک میان قطب‌های مختلف قدرت در عرصه نظام بین الملل، از اهمیت فراوانی برخوردار است و می‌تواند فرصت‌های اقتصادی قابل توجهی را برای کشورمان نوید دهد. 

درست به همین دلیل است که مقام معظم رهبری و اعضای تیم اقتصادی دولت‌های سیزدهم و چهاردهم، تاکیدات ویژه‌ای را بر توسعه سواحل مکران داشته اند. حال در این نقطه، گروهک تروریستی جیش العدل، پبشرفت این پروژه را به ضرر خود ارزیابی می‌کند. زیرا هرچه این پروژه به جلو حرکت کند، روند همگرایی اقتصادی ایران با دیگر کشور‌ها مخصوصا پاکستان و هند را افزایش می‌دهد و این مساله سبب خواهد شد تا چالش‌های امنیتی برای گروهک جیش العدل بیش از گذشته شوند. جدای از این ها، باید توجه داشت که گروهک جیش العدل تا حد زیادی به برخی بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای که در جبهه رقبا و دشمنان ایران قرار دارند نیز وابستگی دارد. 

طیف‌هایی که ابتکار‌های ایران جهت توسعه سواحل مکران را به هیچ وجه در راستای منافع خود ارزیابی نمی‌کنند. از این رو، به گروهک جیش العدل به مثابه یک اهرم نگاه می‌کنند که می‌تواند منافع آن‌ها را به ضرر ایران تامین کند. 

۲: فرصت‌طلبی جیش العدل در بحبوحه تحولات غرب آسیا

منطقه غرب آسیا در طی بیش از یک سال اخیر با سیل قابل توجهی از بحران‌های امنیتی رو به رو بوده است. در این راستا، جنگ‌های غزه و لبنان و تشدید درگیری‌های ایران با رژیم اشغالگر قدس و آمریکا، عملا سبب شده تا گروهک جیش العدل از دو منظر فضا را برای کنش‌های خود علیه منافع و امنیت ملی ایران مناسب ببیند. اول اینکه این گروهک این درک را دارد که بخش قابل ملاحظه‌ای از تمرکز ایران معطوف به تحولات منطقه است و این مساله یک فضای مساعد را با برای آن جهت تشدید اقداماتش علیه امنیت ملی ایران ایجاد کرده است. نکته دوم اینکه بازیگران منطقه‌ای نظیر رژیم اسرائیل و البته برخی رژیم‌های عربی هم به نوعی با فعال کردن بیش از پیش برخی گسل‌های امنیتی در ایران و استفاده از گروهک‌هایی نظیر جیش العدل سعی دارند تمرکز ایران بر تحولات منطقه‌ای را برهم بزنند و منافع میدانی خود را تامین کنند. 

این مساله تاکنون بار‌ها و بار‌ها از سوی صاحب‌نظران مسائل امنیتی مورد اشاره بوده و البته که عملکرد آمریکا و اسرائیل در قالب تحولات امنیتی دهه ۲۰۱۰ میلادی در منطقه غرب آسیا و به طور خاص ظهور داعش و دیگر گروه‌های تروریستی-تکفیری نشان می‌دهد که به نوعی با یک سناریوی مشابه علیه ایران رو به رو هستیم. سناریویی که البته نیم نگاهی نیز به برخی گرایش‌های سیاسی و ضدامنیتی در منطقه شرق ایران دارد و به دنبال اتصال دو حوزه مذکور و دستاوردسازی به نفع خود است. باید توجه داشت که افزایش کمک‌های بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به گروهک‌هایی نظیر جیش العدل، منطقا با افزایش تحرکات تروریستی این گروه‌ها نیز همراه می‌شود و الا، این دسته از بازیگران دلیلی نمی‌بینند که منابع مالی خود را وقتی که برایشان آورده‌ای ندارد، به خطر بیندازند. 

۳: ضعف همکاری‌های امنیتی ایران و پاکستان

ایران و پاکستان سال هاست که همکاری‌های امنیتی مطلوبی را در برخورد با گروه‌های تروریستی که علیه منافعشان کار می‌کنند نداشته اند. صرفا در ماه‌های اخیر بوده که شاهد وقوع برخی تحولات تازه در تقویت این همکاری‌ها میان دو طرف بوده ایم. از یک سو، ایران، پاکستان را متهم می‌کند که در برخورد با تروریست‌ها انفعال دارد و مرزبانی قدرتمندی را در جوار مرز‌های مشترک خود با ایران انجام نمی‌دهد و از سوی دیگر، پاکستان نیز اتهامات مشابهی را علیه ایران مطرح می‌کند. 

با این همه، هم تهران و هم اسلام آباد، فوریت افزایش همکاری‌های امنیتی میان خود را بیش از هر زمان دیگری درک کرده اند و در این رابطه شاهد ظهور برخی گشایش‌های معنادار نیز هستیم. عملیات مشترک چند وقت اخیر ایران و پاکستان علیه مواضع تروریست‌های جیش العدل در خاک پاکستان یک نمونه عینی از این مساله است. عملیاتی که با حمله هوایی ارتش پاکستان و البته ارائه اطلاعات از سوی ایران انجام شده است.