تالاب گاوخونی

خشکی و مرگ تالاب گاوخونی در جنوب شرقی استان اصفهان کانونی از گرد و غبار بسیار خطرناک آلوده به سموم و فلزات سنگین تشکیل داده است. تالاب گاوخونی در بحرانی‌ترین وضعیت خود قرار دارد. گستره‌ای آبی که سال‌ها زندگی می‌بخشیده در فلات مرکزی ایران به یک چالش جدی برای اصفهان تبدیل شده است. گرد و غباری که آلوده به فلزات سنگین است و می‌تواند زندگی و سلامت نه تنها شهروندان اصفهان بلکه تمامی جانداران در شعاع ۵۰۰ کیلومتری را تهدید کند. این تالاب در سال ۱۳۵۴ در اجلاس بین المللی رامسر به ثبت رسید و نام آن در فهرست تالاب‌های بین المللی جهان قرار گرفت که همواره یکی از زیستگاه‌های حیات وحش و پرندگان در فلات مرکزی ایران بود که اکنون خبری از موجودات زنده در آن نیست.

گروهی از پرندگان مهاجر شامل صد‌ها فلامینگو، کاکایی، سلیم و آبچلیک در نخستین روز‌های سال ۱۴۰۳ به تالاب گاوخونی کوچ کرده‌اند؛ تالابی با ۴۷ هزار هکتار وسعت که بخش زیادی از آن خشک شده است. به لطف بارندگی‌های اسفند ۱۴۰۲، اکنون در اولین روز‌های سال ۱۴۰۳ فقط ۲ تا ۳ درصد از تالاب گاوخونی آب دارد. با این وجود عرصه تالاب میزبان صد‌ها فلامینگو و هزاران کاکایی، سلیم و آبچلیک و پرندگان مهاجر دیگر می‌باشد. حضور این پرندگان باعث خلق تصاویری زیبا و چشم نواز شده که دیدنش لازمه‌ی حداقل چندین ساعت پیاده روی در گل و لای می‌باشد.

تالاب بین‌المللی گاوخونی در جنوب شرقی استان اصفهان ایستگاه پایانی رودخانه‌ای تمدن‌ساز و پرآب‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران، زاینده‌رود است. تالابی با مساحت ۴۷۶ کیلومتر مربع که روزگاری میزبان انبوه پرندگان مهاجر و پناهگاهی برای حیات وحش بود با قطع جریان دائمی زاینده‌رود این روز‌ها سهمی جز اندکی پساب برایش باقی نمانده است و می‌رود تا به یکی از کانون‌های بزرگ گردوغبار در مرکز ایران تبدیل شود که نه تنها استان اصفهان بلکه استان‌های مجاور را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان گفت: ۹۹ درصد تالاب گاوخونی خشک شده و این تالاب خود به کانون خیزش گرد و غبار تبدیل شده است.

تالاب بین‌المللی گاو خونی در شرق اصفهان، یکی از بزرگترین و مهم‌ترین‌های تالاب‌های کشور محسوب می‌شود. این تالاب به وسعت ۴۷۶ کیلومترمربع، در ۱۶۷ کیلومتری جنوب شرق اصفهان و در شهر ورزنه قرار دارد. به دنبال خشکسالی رودخانه زاینده‌رود و برداشت‌های بی‌رویه آب در بالادست در کمتر از سه دهه گذشته، حقابه تالاب گاوخونی به این تالاب نرسیده است. بعد از بارش‌های اخیر در اصفهان، امروز این تالاب ۲ تا ۳ درصد آب دارد که آن را «زهاب» و «پساب» می‌نامند، در این شرایط تالاب گاوخونی همچنان از حقابه خود محروم مانده است. از یک سو تخصیص نیافتن حقابه زیست محیطی به تالاب گاوخونی باعث مرگ این تالاب شده و از سوی دیگر ریزگردهای حاصل از پساب‌های صنعتی و خطرناک در این تالاب، سلامت کل منطقه را تهدید می‌کند.

پس از بارش روز‌های گذشته در نقاط مختلف استان اصفهان، آب به تالاب بین‌المللی گاوخونی رسید و کام این تالاب‌تر شد، هر چند معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی حفاظت محیط زیست استان اصفهان گفته است حجم وارد شده آب به تالاب بین‌المللی گاوخونی، مطابق نیاز آبی این تالاب نبوده است.

پس از بارش‌های اخیر سیل آسا در نقاط مختلف کشور، ورودی برخی سدهای کشور افزایش پیدا کرد و تالاب بین‌المللی گاوخونی نیز آبگیری شد.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با اشاره به یکی از عوارض خشکسالی و کم بارشی تصریح کرد: یکی از این عوارض ایجاد کانون‌های گرد و غبار است و از ابتدای سال جاری تاکنون دو ماه روز‌های ناسالم ناشی از گرد و غبار گزارش شده است.

تالاب گاوخونی نام باتلاقی است در فلات مرکزی ایران که بخش بزرگی از آن در استان اصفهان و مابقی در استان یزد قرار دارد که زاینده‌رود به آنجا می‌ریزد. تالاب گاوخونی در گذشته از سه منبع آبی شامل رودخانه زاینده رود، رودخانه زرچشمه از کوه‌های جنوبی شهرضا و رودخانه ایزدخواست از استان فارس تامین می‌شده است. کم آبی‌های چند سال گذشته و قطع جریان زاینده رود از سال ۶۶ در پی کمبود آب، بارش و خشکسالی، احداث سد رودخانه ایزدخواست در سال ۷۷ و رها نکردن حقابه تالاب از این سد، تخریب گیاهی و چرای بی رویه شتر و بز و تردد ماشین آلات و موتور در این منطقه مشکلات زیست محیطی بسیاری را برای این تالاب بوجود آورده است. برداشت‌های بی رویه و غیرقانونی در بالادست، کاهش آب ورودی، تغییر اقلیم و خشکسالی و تامین نشدن حقابه‌های طبیعی از جمله چالش‌هایی عنوان می‌شود که حیات این تالاب را به خطر انداخته و به گفته مسوولان و کارشناسان محیط زیست، ادامه این روند می‌تواند تالاب گاوخونی را به کانون تولید گرد و غبار تبدیل کند و تا شعاع زیادی را تحت تاثیر قرار دهد بنابراین تامین حقابه آن ضروری است.

ادامه این روند می‌تواند تالاب گاوخونی را به کانون تولید گرد و غبار تبدیل کند و تا شعاع زیادی را تحت تاثیر قرار دهد بنابراین تامین حقابه آن ضروری است.

معاون عمرانی و توسعه شهری و روستایی وزیر کشور از رسیدن آب به تالاب گاوخونی در پی بارش‌های اخیر خبر داد.

"معدن نمک تالاب بین المللی گاوخونی "یکی از جاذبه‌هایی است که علاوه بر پتانسیل جذب گردشگر، به لحاظ اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار است.

یک عضو هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه صنعتی اصفهان گفت: سوء مدیریت، امروز چنین وضعیتی را برای گاوخونی به عنوان تنها منبع آبی فلات مرکزی ایران ایجاد کرده است.

در حالی که بسیاری از کارشناسان گاوخونی را عروس تالاب‌های ایران می‌دانند، این عروس هزار نقش پا به حجله خشکسالی گذاشته و سوءمدیریت و تغییرات جوی ساق‌دوشان این داماد زمخت هستند.